بازتاب اخبار جنبش های اجتماعی جهان در سال 1390 در مطبوعات ایران (شرق، همشهری، ایران، کیهان)

در این مقاله، نحوه انتشار اخبار مربوط به جنبش های اجتماعی در سال 1390 در مطبوعات ایران در چارچوب نظریه های دروازه بانی و برجسته سازی با استفاده از تحلیل محتوای کمی مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق تحلیل محتوای کمی و جامعه مورد تحقیق شماره های منتشرشده چهار روزنامه گثیرالانتشار شرق، همشهری، ایران و کیهان در سال 1390 می باشد که از طریق نمونه گیری تصادفی در 96 شماره و 707 مورد خبری کدگذاری گردید. نتایج پژوهش، بیانگر آن است که میان روزنامه های شرق، همشهری، ایران و کیهان از نظر مطالبشان از نظر وجودیا عدم وجود تیتر در صفحه اول، جهت گیری تیتر، نوع یا سبک مطلب، وجود عکس، موضوع مطلب، ارزش های خبری، منطقه روی داد، کشورهای پوشش داده شده در منطقه خاورمیانه، منبع خبری، بار معنایی مطلب، بررسی ریشه اعتراض ها و این که ریشه اعتراض ها و خواسته مردم چیست و در نهایت ارائه راه حل با هم تفاوت معناداری دارند. در واقع این روزنامه ها در متغیرهای فوق از معیارهای ناهم سان برای اخبار جنبش های اجتماعی پیروی کرده اند. مقایسه 707 مطلب انتشاریافته در نمونه های مورد بررسی نشان داد علی رغم آن که روی کرد کلی این روزنامه ها حمایت از جنبش ها و انتقاد از حکومت هاست، هرکدام برحسب خاستگاه فکری و سیاسی و نیز میزان وابستگی به حکومت دلایل متفاوتی را به عنوان ریشه اعتراض ها ذکر کرده اند. براین اساس، سطح و نوع رابطه دولت جمهوری اسلامی با کشورهایی که در آن اعتراض های مردمی صورت پذیرفته در چگونگی بازتاب اخبار آن در روزنامه های وابسته به حاکمیت تاثیرگذار بوده است. با توجه به هدف اصلی رسانه های ارتباطی و روزنامه ها و با درنظر گرفتن نتایج پژوهش حاضر به نظر می رسد لزوم تغییر سیاست های خبری در روزنامه های دولتی امری ضروری است. روی کرد یک جانبه و معیار قرار دادن میزان روابط حکومت ها با جمهوری اسلامی برای نحوه بازتاب خبر نه تنها با اصول اولیه خبرنگاری و رسالت روزنامه نگاری درتضاد است بلکه در دنیای اطلاعاتی شده امروز که مخاطبان در معرض رسانه های مختلف خبری قرار دارند، موجب بی اعتمادی و کاهش مخاطبان روزنامه ها می شود. این، به معنای عدم انتشار یا عدم حمایت از دیدگاه های رسمی درباره حوادث منطقه ای و جهانی نیست. قالب های مقاله، یادداشت و تحلیل می تواند به عنوان ابزاری درجهت این امر باشد با این وجود فراوانی قابل توجه خبر نسبت به سایر موارد موجب گردیده تا تلاش شود در قالب خبر نوع خاصی از دیدگاه های حاکم نسبت به حوادث جاری به مخاطب القا شود. علاوه بر این، روزنامه ها می توانند محلی برای تضارب آرا و نشر دیدگاه های مختلف باشد، امری که در روزنامه های داخلی و به ویژه در رسانه های دولتی به دست فراموشی سپرده شده است. تقریبا، هیچ نظری مخالف با دیدگاه ایدئولوژیکی حاکم بر روزنامه های دولتی امکان بروز و نشر نداشته است یا درصورتی که چنین موردی مشاهده شود (مانند آن چه در ستون "دیگه چه خبر؟" روزنامه ایران و یا "خبر ویژه" روزنامه کیهان منتشر می شود)، نه انتشار کامل و بدون جهت گیری این گونه اخبار بلکه بازنشر گزینشی و استفاده از بیانی امنیتی-تخریبی برای تخطئه آن است. امری که موجب شده این روزنامه ها کارکردی شبیه بولتن های خبری یابند. به نظر می رسد در رسانه های دولتی عوامل درون سازمانی نقش موثرتری در فرآیند دروازه بانی خبر دارند.